TROUW:

'Novellen' durft iets te eisen van de kijker

MARK DUURSMA − 09/12/96, 00:00
'Novellen', tot en met 27 januari op maandagavond, 20.29-20.58 uur, Nederland 3.

Niet voor niets kreeg de serie van acht korte televisiefilms een wel zeer algemene aanduiding: niet alleen staan de films op zichzelf, ook een gemeenschappelijk thema ontbreekt. Om de kijker nog enig houvast te geven, worden deze zelfstandige produkties - single plays heten ze in Hilversum - door de betreffende omroep meestal voorzien van een gemeenschappelijk uitgangspunt. Zo gaan alle single plays die de Vara momenteel uitzendt over minderheden. 'Novellen' heeft geen thema nodig; het enige gemeenschappelijke dat de makers meekregen ter inspiratie was een citaat van Willem Elsschot.

Op een ander vlak zijn er wel overeenkomsten. Vijf van de acht scenarioschrijvers hadden tot nu toe vooral affiniteit met theater: Don Duyns, Arthur Japin, Paul Feld, Rob de Graaf en - iets minder jong - Ritsaert ten Cate. Simone van Dusseldorp en Mathijs Geijskes regisseerden hun eigen scenario's, Kristien Hemmerechts schreef het scenario van de achtste produktie.

Bij de schrijvers werden regisseurs gezocht: ervaren tv-maker Wilbert Bank nam twee films voor zijn rekening, de overige deelnemers zijn beginnende filmmakers: Robert Jan Westdijk, Ineke Smit, Maria Peters en Wolke Kluppell. Een acteurslijst van Gijs Scholten van Aschat tot Olga Zuiderhoek maakt het project compleet.

'Hollandse held', de eerste film van de serie, werd geschreven door Don Duyns en geregisseerd door Robert Jan Westdijk, die vorig jaar met zijn debuutfilm 'Zusje' op spectaculaire wijze de Nederlandse film binnenstormde. Westdijk raakte pas betrokken bij de film nadat Theo van Gogh was afgehaakt als regisseur, maar kon enkele van zijn vaste medewerkers, zoals cameraman Bert Pot, inschakelen.

Hoewel eerder een klus tussendoor dan Westdijks tweede film, heeft 'Hollandse held' alle kenmerken van goed doordacht tv-drama. En als het een beetje meezit doet de film voor Johnny Lion wat 'De tranen van Maria Machita' deed voor Jacques Herb en 'Pulp fiction' voor John Travolta: een glorieuze comeback in de showbizz.

Johnny Lion is hartverscheurend in een rol die een stevig beroep doet op zijn vermogen tot zelfspot: de popzanger die ooit een grote hit had, maar daarna in de vergetelheid raakte en zijn dagen slijt met mooie herinneringen. Toen was hij nog een jonge god in stralend Elvis-pak (Jeroen Willems), nu een opgeblazen wrak in smerig ondergoed. Drank en pillen bezorgen Freddy een fataal delirium, waarin hij wordt bezocht door zijn voormalige boezemvriend en nu succesvol zakenman (Hidde Maas) en hun hit 'Vriendschap' navranter wordt dan het ooit was. Ook toen was dat al een betrekkelijk begrip, zo blijkt uit de witte waan met seventies-kleding die Freddy overvalt. Het uitgangspunt van 'Hollandse held' is niet bijster origineel, maar in deze uitvoering valt er veel te genieten, vooral van Johnny Lion.

Terwijl 'Hollandse held' relatief veel tekst bevat, zijn de scenario's van Paul Feld en Simone van Dusseldorp volledig gericht op beeldend vertellen. Zowel in 'De angst van Zorg', geregisseerd door Maria Peters, als in Van Dusseldorps 'Erwt', wordt het perspectief bepaald door de starende blik van opvallend goed spelende kinderen.

In beide films gaat het om rouw, in het eerste geval om een doodgewaande vader, in het tweede geval om een overleden moeder. Hoewel conventioneler van opzet dan 'Hollandse held', geldt ook voor 'Erwt' en 'De angst van Zorg' dat het een verademing is om te zien dat sommige tv-producties nog eisen durven te stellen aan kijkgedrag.

'Novellen' laat opnieuw zien dat het fenomeen single play de beste mogelijkheden biedt voor televisiedrama van eigen bodem. Het bescheiden formaat, de relatief ruime middelen en de zorgvuldige, inhoudelijke begeleiding zijn gunstig voor makers en kijkers; de omroepen kunnen er slagvaardig mee omspringen.

Niet alleen staan dergelijke tv-films tegenover in elkaar gestampte soaps, ook laten ze zien hoe overbodig en achterhaald een serie als 'In naam der koningin' is. Klein en creatief is heel wat aardiger dan groot en prestigieus.